Bitki örtüsü nedir? Bitki örtüsünü neler etkiler? Bitki örtüsü içerisinde yer alan bitki toplulukları nelerdir?
Bitki örtüsü nedir?
Belirli bir bölgede kendiliğinden yetişen bitkilerin oluşturduğu sisteme bitki örtüsü denir. Bitki örtüsünü doğal yetişen bitki topluluğu olarak tanımlayabiliriz.
Yeterli besin maddesi, güneş ışığı ve su bitki örtüsünün çeşitliliğini etkiler. Bu nedenle besin maddesi miktarı, güneş ışığı ve su gibi faktörlere göre dünyanın her yerindeki bitki örtüsü farklılık gösterebilir.
Bazı bölgelerde sıcaklık çok yüksek ve su az iken iğne yapraklı ve suyu vücutlarında depolayan bitkiler bitki örtüsünü oluşturur. Sık yağış alan bölgelerde ise genelde geniş yapraklı bitkiler görülür.
Bitki örtüsünü neler etkiler?
İklim:
Bitki örtüsünün çeşitliliği etkileyen en önemli faktör iklimdir. Her bitki farklı sıcaklıklarda yetiştiğinden sıcaklık farkları bitkilerin çeşitli şekilde gelişmesine neden olmuştur. Bu nedenle Ekvator’a yakın bölgelerde geniş yapraklı bitkiler, kutuplara yakın yerlerde ise iğne yapraklı bitkiler görülür.
Aynı şekilde iklim özellikleri kapsamında yağış da bir diğer etmendir. Yıllık yağış miktarı ve dağılımına göre bitkiler çeşitlenir. Sıcaklık ve yağış çok ise bitki örtüleri zengin, sıcaklık ve yağış az ise fakir ve cılız bitki örtüleri görürüz.
Toprak:
Her bitki farklı bir çeşit toprakta yetişir. Toprak verimli ise zengin verimsiz ise fakir bir örtü söz konusudur. Toprak çeşidi de aynı şekilde bitki örtüsünün çeşitliliğini etkiler. Killi, kumlu veya kireçli topraklarda farklı bitkiler yetişir.
Yerşekilleri:
Yerşekilleri bitki örtüsünün çeşitliliğini etkileyen bir diğer faktördür. Yükseklik arttıkça sıcaklık azalacağından yağış miktarı da geriler.
Her 200 metrede 1 derece azalan sıcaklık sebebiyle bir dağın eteğinden zirvesine kadar bitki örtüsünün çeşitlendiğini görürüz.
Bakı, bir dağın güneşe bakan yamaçlarına verilen isimdir. Bakıya bağlı olarak dağ yamaçlarındaki bitkiler de çeşitlenir.
Dağlar denize paralel veya dik uzanır. Ülkemizde Ege bölgesinde dağlar denize dik, Karadeniz ve Akdeniz gibi bölgelerimizde ise paralel uzanır. Dağlar denize dik uzandığında denizin etkisi karanın iç kısımlarına doğru rahatlıkla ilerler ve iklimi yumuşatır. Dağlar denize paralel uzandığında ise örneğin Antalya’da sahilde güneşlenirken Toros Dağları’nın diğer eteğinde kar yağdığı görülebilir. Büyük sıcaklık farkları sebebiyle dağların denize uzanma şekli bitki çeşitliliğini de etkiler.
Beşeri faktörler:
İnsan etkisine beşeri faktör denir. İnsanlar yerleşmeye başladıktan sonra bitki örtüsünü şekillendiren bir unsur olarak karşımıza çıkar. Yerleşim, tarım, sanayileşme, yakacak ihtiyacı gibi sebeplerle bitki örtüsünün azaldığı görülmektedir.
Örneğin Türkiye’nin iklim koşulları göz önünde bulundurulduğunda %70 oranında ormanlarla kaplı olması beklenirken beşeri faktörler sebebiyle bu oran %25 civarına kadar düşmüştür.
Türkiye’deki bitki toplulukları:
Ülkemizdeki bitki topluluklarına orman, maki, bozkır ve dağ çayırları örnek gösterilebilir.
Orman:
Ülkemizde 2 tür orman vardır: Geniş yapraklı ve iğne yapraklı ormanlar. Kıyı bölgelerde ve denize bakan yamaçlarda ormanlar daha sıktır. İç bölgelere gidildikçe ormanların yerini bozkır alır.
Bozkır:
Bozkır, kurak ve yarı kurak bölgelerin bitki örtüsüdür. İlkbaharda bol yağış alınca yeşeren bozkırlar yazın hava sıcaklığı artınca kuraklığın etkisiyle sararır ve çalılıklara dönüşür. Deve dikeni, gelincik ve çoban yastığı gibi bitkiler bozkırlarda sıklıkla görülebilir.
İç anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri bozkırlarla kaplıdır.
Maki:
Maki, Akdeniz bölgesinin bitki örtüsüdür. Kuraklığa dayanıklı bitki toplulukları olan maki her mevsim yeşil kalabilen sert yapraklı bitkilerden oluşur.
Keçiboynuzu, zeytin, sakız, zakkum, erguvan, defne ve sandal gibi bitkiler maki bitki örtüsünde sıklıkla görülebilir.
Çayır:
Dağların yamaçlarında ormanların bittiği yerden sonra yüksek dağ çayırları başlar. Sıcak düşük olduğundan ormanın olmadığı yerlerde görülen dağ çayırları ülkemizdeki yüksek dağlarda bulunur ve yaz-kış yeşil kalır.
Erzurum, Kars, Ardahan, Toroslar ve Kuzey anadolu Dağları dağ çayırları ile kaplıdır.
