Siyanür nedir? Siyanür ne işe yarar? Siyanür etkileri nelerdir? İşte siyanür hakkında bazı bilgiler…
Siyanür nedir?
Siyanür C≡N grubu siyano grup içeren kimyasal bir bileşendir. Siyano grubu olarak da bilinen C≡N grubu bir azot atomuna üçlü bağlı bir karbon atomundan meydana gelir.
Siyanür türleri nelerdir?
İnorganik siyanürlerde siyanür grubu eksi iyon CN− biçiminde gösterilir. Sodyum siyanür ve potasyum siyanür gibi tuz bileşenleri son derece zehirlidir. Hidrojen siyanür olarak da bilinen hidrosiyanik asit ya da HCN yüksek derecede uçucu bir sıvıdır ve geniş çaplı endüstriyel kullanım için üretilir. Siyanür tuzlarını asitlendirerek elde edilir.
Kırmızı civa nedir, ne işe yarar?
Genellikle nitril olarak adlandırılan organik siyanürlerde CN grubu karbona kovalent bağ ile bağlıdır. Örneğin asetonitrilde siyanür grubu metile (CH3) bağlıdır. Siyanür iyonu yaymadıkları için organik süyanürler, siyanür tuzlarına oranla daha az zehirlidir. Siyanohidrin gibi doğal olarak bulunan bazı organik siyanürler hidrojen siyanür salınımı yapar.
Siyanür nedir? Siyanür terminolojisi ve etimolojisi
IUPAC Sistematik Adlandırması’nda –C≡N fonksiyonel grubuna sahip organik bileşenler organik siyanür (nitril) olarak adlandırılır. Bu sebeple organik siyanürler organik bileşenlerdir. Örneğin CH3CN ile gösterilen astonitril, metil siyanür olarak da bilinmektedir. Organik süyanürler genel olarak siyanür iyonu yaymaz. Aynı karbona bağlı bir hidroksil ve siyanürlü fonksiyonel grup, siyanohidrin olarak adlandırılır. Organik siyanürlerin aksine siyanohidrinler hidrojen siyanür yayar. İnorganik kimyada C≡N− iyonu içeren tuzlar siyanür olarak ifade edilir.
Siyanür kelimesi nereden geliyor?
Siyanür, Yunanca’da koyu mavi anlamına gelen ‘kyanos’ kelimesinden gelmektedir. Bunun sebebi siyanürün ilk olarak koyu lacivert olarak bilinen pigmentin ısıtılmasıyla elde edilmesidir.
Siyanür bağı nasıldır?
Siyanür iyonu, karbonmonoksit ve moleküler nitrojen ile izoelektroniktir.
Siyanür nerede bulunur?
Doğada siyanür nereden bulunur?
Siyanürler belli başlı bakteri, mantar, alg ve bazı bitkiler tarafından üretilir. Acı badem, kayısı, elma ve şeftali gibi çekirdekli meyvelerde ve bazı tohumlarda belli miktarda siyanür bulunur. Bitkilerde siyanür genellikle siyanojenik glikozitler şeklinde şeker moleküllerine bağlı olarak bulunur ve bitkileri otoburlara karşı korur. Manyok köklü bitkilerde de siyanojenik glikozit bulunmaktadır.
Bilimsel adı Cathariostachys madagascariensis olan Madagaskar Bambusu, ot yiyen hayvanları caydırmak amacıyla siyanür üretir. Bu bambu türü ile beslenen altın bambu lemuru, bitkinin ürettiği siyanüre karşı yüksek toleranslı olacak şekilde evrilmiştir.
Yıldızlararası uzayda siyanür
Yıldızlararası uzayda siyano radikal CN·’nin bulunduğu tespit edilmiştir. Siyanojen olarak da bilinen siyano radikal, yıldızlararası gaz bulutlarının ısısını ölçmek için kullanılır.
Siyanür nedir, nasıl üretilir?
Siyanür üretimi için başlıca üretim yöntemi Andrussow sürecidir. Andrussow süreci, oksijen ve platinyum kataliz mevcudiyetinde metan ve amonyaktan üretilen gaz formundaki hidrojen siyanür üretimidir.
2 CH4 + 2 NH3 + 3 O2 → 2 HCN + 6 H2O
Gaz formundaki hidrojen, sodyum siyanür oluşturmak için su formundaki sodyum hidroksit ile çözünür.
Siyanür zehri nasıldır?
Birçok siyanür türü zehirlidir. Siyanür anyon, elektron taşıma zincirinin dördüncü kompleksindeki sitokrom c oksidaz enzim inhibitörüdür. Bu protein içerisine demiri bağlar. Bu enzime siyanür bağlamak, sitokrom c’den oksijene elektron geçişini engeller. Bunun sonucunda elektron iletim zinciri bozulur ve hücre, enerji için ATP üretimini oksijen etkisi ile daha fazla gerçekleştiremez. Merkezi sinir sistemi ve kalp gibi oksijenli solunuma bağlı dokular kısmen etkilenir. Bu aynı zamanda histotoksik hipoksi örneğidir.
En zehirli siyanür türü nedir?
En zehirli siyanür bileşeni gaz biçimindeki hidrojen siyanürdür ve solunması durumunda öldürücü etkiye sahiptir. Bu sebeple ek oksijen kaynağı ile oksijen tedariği sağlayan solunum cihazı, hidrojen siyanürle çalışırken uyarılmalıdır. Hidrojen siyanür, siyanür tuzu içeren bir solüsyona asit eklenerek elde edilir. Siyanürün alkalik solüsyonları daha güvenlidir çünkü bu tür, hidrojen siyanür gazına dönüşmez. Poliüretan yanması sonucu hidrojen siyanür açığa çıkabilir. bu sebeple poliüretanların ev ve uçak mobilyalarında kullanılması önerilmez. 200 mg kadar siyanür solüsyonu ya da katı siyanüre ya da 270 ppm gaz biçiminde siyanüre ağız yoluyla maruz kalmak birkaç dakika içerisinde öldürür.
Organik siyanürler, siyanür iyonu yaymaz bu sebeple çok düşük oranda zehir etkisi bulunmaktadır. Fakat trimetilsilil siyanür gibi bileşenler su ile temas ettiğinde siyanür iyonu yayar.
Siyanürün kullanım alanları nelerdir?
Siyanürün çok çeşitli kullanım alanları vardır. Siyanür madencilik, endüstriyel organik kimya, yasa dışı balıkçılık ve avlanma, pestisit kontrolü ve gıdalarda kullanılır.
