Dinozorları göktaşı çarpması yerine volkanik patlamalar yok etmiş olabilir mi? Bilim insanları tarafından yayınlanan yeni bir araştırma volkanik patlamaların kitlesel yok oluşlardaki rolünü ortaya koyuyor.
66 milyon yıl dinozorları ve gezegendeki diğer canlıları neyin yok ettiğini belirlemek uzun zamandır bilim insanlarının gündemini meşgul ediyor. Bazı bilim insanları Dünya’ya çarpan göktaşlarından şüphelenirken bazıları büyük volkanik patlamaları sebep olarak gösteriyor. Ulusal Bilimler Akademisi Kitabı’nda yayınlanan ve Dartmouth College liderliğinde yürütülen yeni bir çalışma, volkanik faaliyetlerin kitlesel yok oluşlarda ana itici güç olabileceğini gösteriyor.
Türlerin toptan yok olmasına yol açan yıkım ile volkanik patlamalar arasında ikna edici kanıtlar sunan bulgulara göre bilim insanları, beş kitlesel yok oluştan dördünün, ‘bazalt taşkını’ adı verilen bir tür volkanik sel ile eş zamanlı gerçekleştiğini söylüyor.
İlginizi çekebilir: Ünlü dinozorlar Tyrannosaurus Rex hakkında bilgiler
Bilim insanları söz konusu volkanik püskürmelerin, jeolojik bakış açısıyla göz açıp kapayıncaya kadar ‘1 milyon yılda’ çok geniş alanları hatta bir kıtanın tümünü lavlarla doldurabileceğini belirtiyor. Bu püskürmeler arkalarında basamaklı magmatik kayalardan oluşan dev parmak izleri bırakıyor.
Araştırmacı ekibi, kitlesel yok oluşlar ile geniş volkanik alanlar arasındaki ilişkiyi incelemek için jeolojik zaman ölçeği, büyük magmatik bölgeler ve paleobiyoloji olmak üzere 3 veri setinden yararlandı.
Araştırma ekibinden Theodore Green, “Büyük volkanik patlamalardan kaynaklanan basamak benzeri magmatik alanlar ile zaman içinde görülen kitlesel yok oluşlar ve diğer önemli iklimsel ve çevresel olaylar aynı hizada yer alıyor gibi görünüyor” dedi.
Dinozorları Chicxulub Göktaşı Öldürmedi Mi?
Araştırmacılar, günümüz Sibirya’sında meydana gelen bir dizi patlamanın yaklaşık 252 milyon yıl önceki bir kitlesel yok oluşu tetiklediğini ve atmosfere devasa bir karbondioksit salınımına neden olarak gezegen üzerindeki tüm yaşamı boğduğunu belirtiyor. Bunun kanıtı olarak da Avustralya kıtası büyüklüğündeki volkanik kaya bölgesi olan Sibirya Tuzakları’nı gösteriyor.
Araştırmacılar volkanik patlamaların, dinozorların yok olduğu dönemde Hint alt kıtasını sarstığını ve bugün Deccan platosu olarak bilinen bölgeyi yarattığını savunuyor. Volkanik patlamaların aynı göktaşı çarpması gibi bir etkiye yol açarak atmosferi toz ve zehirli gazlarla kaplayarak hem dinozorları hem de diğer yaşam formlarını boğduğu düşünülüyor.
Öte yandan araştırmacılar, göktaşı çarpmasıyla dinozorların yok olması şeklindeki teorilerin, dinozorların neslinin tükenmesiyle aynı zamanda Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nda gerçekleşen Chicxulub göktaşı çarpması olayına dayandığını belirtiyor.
Dartmouth’ta yer bilimleri yardımcı doçenti olan yardımcı yazar Brenhin Keller, “Volkanizma da dahil olmak üzere dinozorları neyin öldürdüğünü açıklamaya çalışan diğer tüm teoriler, Chicxulub krateri keşfedildiğinde buhar oldu” diyor. Ancak Keller, onlarca yıllık araştırmaya rağmen diğer kitlesel yok oluşlarla örtüşen benzer etkideki olaylara dair çok az kanıt olduğunu da ekliyor.
Kitlesel Yok Oluşlar ve Bazalt Patlamaları Hizalanıyor
Araştırmacı ekip, bazalt taşkını olarak volkanik patlamalarla beş kitlesel yok oluş olayı da dahil olmak üzere gezegendeki yok oluşların zamanlamasını analiz etmek için süper bilgisayarlar kullandı.
Yapılan analizler sonucunda volkanik patlamalar ve kitlesel yok oluşlar arasındaki rastlantının ‘şans eseri’ olamayacak kadar çok eşleştiği ortaya çıkarıldı.
İlginizi çekebilir: Asteroitler hakkında bilgiler
Bilim insanları ayrıca en kötü patlama oranlarının söz konusu olduğu dönemlerin aynı zamanda en ciddi yok oluşlara sahne olarak döneme denk geldiğini de keşfetti. Bu durum patlamalar ne kadar kötüyse yok oluşların da o kadar kötü olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılardan Keller yayınlanan basın açıklamasında, “Belirli bir volkanik patlamanın belirli bir yok oluşa neden olup olmadığını belirlemek zor olsa da sonuçlar, volkanik faaliyetlerin yok oluşlardaki rolünü görmezden gelemeyeceğimizi gösteriyor.” dedi.
Göktaşları Volkanlara Karşı
Peki, bu sonuçlar dinozorları aslında bir göktaşının değil de volkanik patlamaların yok ettiğini mi gösteriyor? Araştırmacı ekip, göktaşı çarpması ve yok oluşların zamanlamasını test etmek için aynı süreci kullanarak göktaşının hesaba katılmadığı modellerle ilgili analizler de yaptı. Sonuçlar göktaşının çarpmadığı durumlarda kitlesel yok oluş ihtimalinin daha zayıf olduğunu gösteriyor.
Bir diğer deyişle araştırmacılar, göktaşının dinozorların yok oluşunda rol sahibi olduğunu ancak volkanların daha aktif olduğu 66 milyon yıl öncenin şartlarında asteroid çarpmasaydı da dinozorların volkanik patlamalar sonucu ortaya çıkan devasa oranda kül sebebiyle yok olabileceğini dile getiriyor.
Jeoloji ve Jeokronoloji Profesörü Paul Renne, “Sonuçlar, bir çarpışma olmasaydı da önemli büyüklükte bir kitlesel yok oluş olacağını gösteriyor.” dedi. Renne, göktaşı çarpmasının işleri daha da kötüleştiğini düşünüyor.
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2022/09/220912152923.htm
