Gen, saç ve göz rengi gibi organizmaların bireysel özelliklerine ilişkin bilgileri barındıran küçük DNA birimleridir. Gelin hep birlikte genleri inceleyelim.
Genler, genom içerisinde bulunan küçük DNA bölümleridir. Genom, her canlının kalıtım materyalinde bulunan genetik şifrelerin tamamıdır. Yani o canlıya ait genetik kodun tamamına genom denir. Her canlının genomu benzersizdir.
Bir gen çoğu zaman protein kodlayan DNA bölümleridir. Genlerin amacı organizmaya ilişkin bilgileri depolamaktır.
Her gen bir organizma için gereken belirli proteinlerin üretimi için gereken bilgiyi barındırır.
İnsan genomundaki protein kodlayan genlerin sayısı 20.687 tanedir.
Genler bireylerin kalıtsal karakterlerini taşır. Yani nesilden nesile aktarılan bilgilerin depolandığı birimlerdir.
Gen terimi ilk olarak 1909 yılında Johannsen tarafından kullanılmıştır. Bu tarihe kadar gen yerine farklı ifadeler kullanılmaktaydı.
Kalıtsal karakter demek bir canlı türündeki özelliklerin nesilden nesile aktarıldığı anlamına gelir. Atalarımızdan aldığımız saç, göz, ten rengi gibi özellikler kalıtsal özelliklerdir.
Genlerin görevi nedir?
Genler vücuttaki her olayı uzaktan kumanda eder gibi bir duyarlılıkla kontrol eden şifreler barındırır. Her genin görevi farklıdır. Bazıları gerekli kimyasal yapıların üretilmesi için çalışırken bazıları diğer genleri kontrol mekanizmasıdır. Genler belirli uyarıcı sinyaller ile aktif ya da pasif hale gelir. Örneğin; herhangi bir nedenle kandaki tiroit hormonu azalırsa önce beyindeki hipofiz bezinde bulunan gen TSH hormonunun üretilmesini sağlar. Ardından bu hormon kan yoluyla tiroit hücresine taşınır ve hücrenin zarına yapışarak çekirdekte bulunan ve hormon yapımını sağlayan genlere sinyal verir. Çekirdekteki gen ilgili mesajı alır, tiroit hormonu üretmek için gerekli şifreyi RNA (ribonükleikasit) olarak bilinen haberciye verir ve hücre içerisinde hormon üretimini sağlar.
Gen bozulur mu? Bozulursa ne olur?
Herhangi bir nedenle bir genin yapısı değişirse ya işini yapamaz ya da amacından farklı şekilde çalışır. Bu durumlarda o genin kontrol ettiği işlevlerde bozulmalar yaşanır. Örneğin insülin yani kan şekerini düşüren hormonun üretiminde çalışan gende sorun yaşanırsa insülin yapımı azalır ve yüksek şeker sorunu ortaya çıkar.
